Kayıtsız çalıştırılan on binlerce hatta yüz binlerce işçi güvencesiz bir şekilde hayatlarını idame ettirmeye çalışmaktalar. Bu işçilerin yoğunlaştığı asıl yerler mülteciler ve çocuk işçilerdir. Bu yazıda çocuk işçilerin ucuz işgücü olarak çalıştırılmasını ele alacağım.
Çocuk işçiler az maliyetleri, sigortasız-kayıtsız çalıştırılmaları ve yaşadıkları haksızlıklara karşı bilinçli-örgütlü hareket edemeyişlerinden dolayı sermayenin tercih ettiği çalışanlardır.
Çocuk işçilerin sayılarının arttırılması için devlet ve patronlar el ele vererek bir çok “proje” ortaya koydular. Bunlardan biri döner sermaye kazancı ve okuyan çocukların “iş öğrenmesi” için okulların atölyeye çevrilmesiydi. Uzun yıllardır uygulanan bu yöntem ile birçok meslek lisesinin binasına atölyeler açılmış ve devlet dahi çocukların üzerinden kâr elde etme çabasına girmiştir. Bu ucuz işgücü ile patronların işçi maliyetinin düşürülmesi ve erken yaştan kalifiye eleman yetiştirilmesi hedeflenmiştir. MEB’in 2022 yılında yaptığı açıklamaya göre öğrenciler “döner sermayeye” 1 milyar 163 milyon ₺ kâr getirmiştir. Yine MEB aynı açıklamasında 2023 için 1.5 milyar ₺ kâr elde etme hedefini de söylemiştir. Devlet eli ile çocuk işçilerin nasıl bir sömürü düzenine sokulduğu açıkça görülmektedir.
Çocuk işçiler sadece devlet okullarında sömürülmüyor tabi ki. Birçok işletme kayıtsız ve güvencesiz bir şekilde çocuk işçileri karın tokluğuna çalıştırmakta. İSİG 2023 iş cinayetleri raporunda çocuk işçi ölümünü 54 olarak göstermektedir. 54 çocuk sermayenin çıkarları için feda edilmiştir.
Cinayetler sadece bugüne özel bir durum değildir. Yüzyıllardır çocuk işçi ölümleri devam etmekte. Örneğin 10 sene önce daha 13 yaşında kafasını pres makinesine sıkıştırarak hayatını kaybeden Ahmet Yıldız veya 2024 yılının ilk günlerinde sac bükme makinesine kafası sıkışarak hayatını kaybeden 14 yaşındaki çocuk işçi Arda Tonbul. Zaman ne kadar geçerse geçsin katilleri hep aynı yani patronlar.
Kanunlar her zaman olduğu gibi bu konuda da patronlardan yana. 15 yaşından küçük çocukların çalıştırılması yasak olsa da yasada açık oluşturularak 14 yaşını doldurmuş çocukların hafif işlerde çalışması yasal hale getirilmiştir. Bu açık sayesinde cinayetlerin failleri cezasız bir şekilde hayatlarına devam edebilmektedirler.
Bu ölümlerin durdurulmasının tek yolu çocuk sömürüsünün son bulmasıdır. İşyerlerinde denetimin işçiler eliyle yapılması ve sorumlularının gerekli cezaları alması gerekmektedir.
