Meksika’da eğitimde reform adı altında, eğitimin özelleştirilmesi, sendikalaşmanın engellenmesi, öğretmenlerin sınavlara tabi tutulmasını içeren işçi düşmanı yasa üzerine Ulusal Eğitim İşçileri Komitesi (CNTE) ve Meksika Öğretmenler Sendikası’ndaki (SNTE) muhalif gruplar; 16 Mayıs’ta süresiz genel greve çıktılarını bildirdiler. 10 binlerce öğretmen; Chiapas, Oaxaca, Guerrero, Morelas, Mexico ve Michoacan eyaletlerinde sınıflarını terk edip birçok okulda eğitimi durdular.
Meksika’nın bir milyondan fazla öğretmeninden 200 binini saran çok büyük bir hareket bu. Öğretmenler tarafından cesur bir direniş, hükümet tarafındansa şiddetli bir baskı içeren bir süreç. Hükümet bu sefer, 1970lerin sonlarından beri Meksika işçi sınıfının en güçlü kesimlerinden olan öğretmen hareketini yok etmek istiyor gibi görünüyor.
İşte süreç
Bazı yerlerdeki grevciler otoyollardaki bilet gişelerini ele geçirip, otoyolları kapattılar ve hükümet binalarını işgal ettiler. Oaxaca’da öğretmenler, eyalet başkentini deniz kenarı tatil yerlerine bağlayan havaalanını durdururken, Chiapas’daki öğretmenler dördü kamu, biri özel olmak üzere beş radyo ve televizyon kanalını ele geçirdiler. Greve çıkan bütün eyaletlerde, ulusal başkent olan Mexico City’deki halk meydanlarını doldurmak için heyetler oluşturuldu.
Müdahaleler oldukça şiddetliydi. Bazı öğretmenler 1980’lerden beri öğretmen hareketine yapılmış en ciddi saldırı olduğunu söylüyor. 4250’den fazla öğretmen işe gelmeme sebebiyle işten atıldı, yoklukları da çoğunlukla grevlere veya diğer protestolara katılmalarıyla ilişkilendirildi. Meksika federal ve eyalet hükümetleri, Chiapas’ta gaz, sopa ve taşlarla süren 3 saatlik sokak savaşında, göstericilere vahşice saldıran polisleri seferber etti. En son olaylarda Oaxaca’da polis öğretmenlerin üzerine ateş açarak 9 kişiyi öldürdü. CNTE lideri Ruben Nunez ayrıca, öğretmenlerin hiçbir suçlama ve izin olmadan tutuklandıklarını belirtiyor.
Mexico City’de polisler otoyol trafiğinin bir yönünü kapatıp öğretmenlerin protestolara katılmasını engelledi. Polis aynı zamanda öğretmenleri meydanlardan kovdu, tabi bu öğretmenlerin o meydana veya başka meydanlara gitmesine engel olmadı. Guerrero’da polis, halk kullanımına açık meydanlara giden öğretmenleri hırpaladı ve memleketlerine dönmek için otobüslere bindirmeye zorladı.
Muhalif öğretmenler; Eğitim Reformu Kanunu’nun getirdiği sınavların haksız olduğunu ve sendikalaşma hakkına saldırdığını söylüyor. Aynı zamanda devlet eğitim sisteminin özelleşmesine sebebiyet vereceğini öne sürüyor. CNTE’de bir konuşmacı muhalif öğretmenlerin yılmayacağını şu şekilde ifade ediyor: “Kovulma tehditlerine rağmen greve devam edeceğiz! Bir adım bile geri çekilmeyeceğiz!”
Geçmişin aksine
Geçmiş yıllarda, Meksikalı muhalif öğretmenler haftalarca grev yapıp, neredeyse hep kamu binalarını ele geçirip, otoyolları kapatıp, eyalet ve federal başkentin meydanlarını işgal ediyorlardı. –Neredeyse senede bir grevdelerdi.- Hemen hemen bütün grevciler ücretlerini geri alıyor, çok azı cezalandırılıyor; bu süreçte bazen meydan okumalar olsa bile, hükümetin saldırıları bu denli şiddetli olmuyordu. (2006 Oaxaca’daki sıra dışı olaylar sırasında polis ve kontrgerilla saldırılarıyla, birkaç haftalık grev boyunca 20 kadar sivil öldürülmüştü.)
Başkan Enrique Pena Nieto hükümeti ve eyalet hükümetleri, bu seferkini bir dizi taktikle kazanmaya kararlı görünüyorlar.
- Grevci öğretmenlerin ücretleri kesiliyor ve dört gün işe gelmezlerse atılıyor.
- Sadece birkaç sendika lideri suçla itham edilirken diğerleri hiçbir suçlama olmaksızın tutuklanıyor.
- Polis yoğun güç kullanıyor ve grevcileri korkutmak için şiddetli saldırılar yapıyor.
- Hükümet ve Öğretmenler Sendikası, öğretmenleri ortada bırakıp oyalıyor, Eğitim Reformu Yasası ve diğer sorunları pazarlığa kapatıyor.
- Çalışan öğretmenlere, sendika tarafından pazarlık edilen, sözleşmesel %3,5 zam yapıldı.
- Gereken testlere giren öğretmenler övülüyor ve bazen devlet törenlerinde şereflendiriliyor.
Görünen o ki bu taktikler, Öğretmenler Sendikası’nı ve destekçilerini yalnızlaştırmak ve halkın gözünde itibarsızlaştırmak için ele alınıyor.
Grevler yeniden seçimlere denk geliyor
Öğretmenlerin grevi bu sefer de 5 Haziran genel seçimine denk geldi. Genel seçimde 12 eyaletin valileriyle birlikte diğer yerel görevliler de seçilecek. 2015 Haziran seçimleri sırasında, sendika seçimler için boykot kararı vermişti. Bunun sebebi sadece Eğitim Reformunu değil, aynı zamanda 2014 Eylül’de 6 ölü, 25 yaralıyı ve ayrıca Ayotzinapa Rural Öğretmen Okulu’nda kaçırılan 43 öğrenciyi protesto etmekti.
Öğretmenler sendikası ve Ayotzinapa hareketi 2015 Haziranı’nda sadece boykot demekle kalmadı, Oaxaca başta olmak üzere birçok eyalette ayrıca oy sandıklarını ve diğer seçim malzemelerini yakarak boykota zorladı. Bazı bölgelerde bu strateji sadece yetkililerle değil, oy vermek isteyen yerel topluluklarla da sıkıntılara yol açtı.
Bu sefer CNTE üyelerini, destekçilerini ve halkın tamamını; Andres Manuel Lopez Obrador başkanlığındaki Ulusal Yenilenme Partisi Hareketi’ne (MORENA) oy vermeye çağırıyor. Bu sefer CNTE sandıklarda oyları, Başkan Enrique Pena Nieto’nun bu söz konusu reformlara sebebiyet veren “Meksika Paktı”nı imzalayanları ve hükümeti cezalandırmak için kullanmalarını istiyor.
Başkanın, Kurumsal (sözde) Devrimci Parti’si (PRI) Oaxaca’da anketlerde önde gidiyor. Öğretmenlerin grevde olduğu diğer eyaletlerde ise bu bahar seçim yok (Chiapas, Guerrero, Michoacan.)
Ağız dalaşı
Şiddeti artan çarpışmaya, sözlerin savaşı da eşlik etti. Devlet Eğitim Sekreteri (SEP) Aurelio Nuno Mayer medyaya, “Öğretmenlerin büyük bir çoğunluğunun ülkenin üç eyaletinde CNTE ve uzantıları tarafından sürdürülen bu ‘haksız’ iş bırakma eylemine katılmayıp eğitimcilik sorumluluklarını gösterdiler.” dedi. Aynı zamanda, Guerrero’da okullar pratik olarak normal bir şekilde çalışırken, Oaxaca ve Michoacan’da öğretmenlerin neredeyse %85’inin çalıştığını belirtti.
CNTE, hükümetin okulların normal bir şekilde işlediğine dair iddiasını şiddetle yalanlıyor. Grevin en kuvvetli olduğu Chiapas ve Oaxaca’da 10 binlerle ifade edilen muazzam eylemlilikler yaşanmıştı. Üstelik öğretmenlerin ve ailelerin katıldığı bu gösteriler çoğu zaman okulların kapalı olduğu tatillerde veya Pazar günleri düzenlenmişti. Bazı eyaletlerde yüzlerce, bazılarında binlerce öğretmen otoyolları kapatmış, devlet binalarını ele geçirmişti. Birçok eyaletten binlerce öğretmen Mexico City’de eyleme gelmişti. Bütün bunlar hareketin gücüne delalet ediyor.
Bunun haricinde muhalif öğretmenler Miguel Angel Osorio Chong’la görüşmek istiyordu. Bu adam, tarihsel olarak hükümet ve karşıtları arasında anlaşmalar yapan bir kurum olan, Valilik’in (Gobernacion) sekreteriydi. Ancak Chong da, muhalif öğretmenler eğitim reformu kanununu kabul edene kadar, onlarla görüşmeyeceğini bildirdi.
Öğretmen değerlendirmeleri ve kovmalar
(SNTE) Meksika Öğretmen Sendikası’nın başı, Juan Diaz de la Torre; öğretmenlerin %98’inin eğitim reformunu kabul ettiğini ve bunu ilgili sınavlara girerek gösterdiklerini ileri sürüyor. (Sınavda başarısızlık işten çıkarmayla sonlanabiliyor ve başarısız olan birçok öğretmen işten çıkarıldı.) CNTE ve destekçilerinin, öğretmenlerin çoğunluğunun fikrini yok saydığını öne sürüyor.
De la Torre, aynı zamanda, CNTE’yi “eğitim veya öğretmen haklarıyla alakası olmayan politik çıkarları”yla kontrol edilmekle suçluyor. Ancak bu “çıkarlar”ın neler olabileceğinden hiçbir şekilde bahsetmedi. Belki Demokratik Devrim Partisi (PRD) ve MORENA partisi öğretmenler adına konuştuğundan, bu iki partiyle ilişkisi olduğunu ima ediyor olabilir. Hükümet tarafından açıklamalar çamur at izi kalsın taktiğiyle ilerlerken, öğretmenlerin açıklamaları gerçeği yansıtıyor.
Sınıf ve uluslararası dayanışma
Muhalif öğretmenler, hem Meksika’daki hem de yurtdışındaki diğer sendikalardan destek aldılar. Aynı zamanda, öğretmenlere yardım etmek amacıyla gösterilere katılan öğrenci ve aileler de dayanışmaya büyük bir örnek oldu. Juchitan’da, Ulusal Sağlık Sektörü İşçileri Sendikası’nın (SNTSS) 500 üyesi SNTE 22. lokaliyle (CNTE kontrolünde) dayanışma içinde yürüdü.
Geleneksel Eğitim Koalisyonu ise –13-15 Mayıs’ta Kanada’da buluşan Kanada, Meksika ve Amerikalı öğretmenlerin birliği- muhalif öğretmenler destek amacıyla bir önergeyi onayladı.
Son gelişmelerde ise Mexico City’de olan seferberliklerde, MORENA partisinin de katılımıyla 100.000 kişi hükümeti ve yasayı prosto ediyordu.
Muhalif hareket her ne kadar yıllardır sürüyor olsa da, ne kadar güçlü olsa da; sadece birkaç eyalet içinde hacme sahip. Ülke çapında eğitim reformu hakkında endişe yoğun olsa bile; mücadele sadece dört eyalet içinde güçlü. Öyle görünüyor ki, eğer CNTE öğretmenleri başka eyaletlerde de seferber ederse; eğitim reformuna karşı zafer şüphesiz.
Eğitim işçilerinin sendikalaşma, çalışma ve protesto haklarına saldıran bu yasa ve uygulamalar, hükümetin ve sendika önderliğinin gerici rolünü öne sürüyor. Son derece haklı grevlerinde öldürülen, yaralanan, tutuklanan, işten atılan öğretmenler greve devam ediyor. Öğretmenler mücadele süresince kendilerinden olmayana güvenmiyor, hükümet ve resmi sendika liderliğinin baskılarına rağmen mücadele sürüyor.